Papa Niçin Kırmızı Ayakkabı Giyer?

Gamarelli sergi vitrininden, yeni ruhani lider için hazırlanmış üç parçalı cüppe gözden kaybolduğunda, Romalılar anlar ki Kardinaller Meclisi toplantısı çabucak geçecek. Sergideki giysiler; üç beyaz saf saten cübbe, beraberinde bir kırmızı pelerin, beyaz erminle süslenmiş, herhangi ruhani lidere olabilecek ebatta, mozzetta[1],bir çift orta boy ayakkabı ve bir hareli ipekten zuccheto, yani takkeden oluşur. Giysilerin tümü, Hıristiyanlıkla ilgili manalarla doludur ancak çok uzak antik kökenlere sahip akisleri vardır.

Kırmızı ayakkabılar, Hıristiyan şehitlerin kanını temsil ediyor olabilir. Ancak öyküsü daha eskilere dayanır. İsa’nın doğumundan 500 yıl önce, kırmızı ayakkabılar modanın zirvesindeydi. Giyebilenler aristokrat yahut gösteriş yapabilecek maddi güce sahip kişilerdi. Çünkü bu deriden ayakkabı, Akdeniz’deki en pahalı boyayla renklendirilmişti, Fenike “moruyla”[2]. Deri, Etrüsklerle İtalya’ya gelen Chianina sığırındandı. Bu sığır Floransa bifteğinin soy yapısını teşkil eder.

 

Floransa’lı Maurizio Gucci ve Floransa ve Campani’lı Salvatore Ferragamo’nun güçlü Etrüsk bağlantıları olan yerlerden gelmeleri tesadüf olabilir mi?

Muhtemelen, yaklaşık olarak İ.Ö.530-520’lerde yapılmış, Etrüsk şehri olan Tarquinia’daki bir mezar resminde kırmızı çizmeler giymiş rahip zamanın modasını anlatırken, konumuza dair ipuçları veriyor. Augurs Mezarı’nda[3] resmedilen bu insanların, Roma’yla yakın ilişkileri olması kaçınılmazdır. Üstelik o dönemde hüküm süren hanedan Tarquinius olarak isimlendirilmiştir. İ.Ö. 509 yılında, yani mezarın düzenlenmesinden birkaç yıl sonra, Roma Cumhuriyeti’ni kurduğuna inanılan tiran-katil Bürütüs, anne tarafından Tarquinius’tur.

Sonraki yüzyıllarda, Romalı asiller kırmızı ayakkabılarıyla övündüklerinde, kadim hale gelmiş geleneği sürdürmüşlerdir.

Kırmızı ayakkabılar, özelliğini giysilere, yine Fenike “moru”, kırmızı çizgilerler taşımıştır. Senato üyeleri geniş çizgili, süvari olarak bilinen ikinci sınıf aristokratlar ise dar çizgili kıyafetler kullanırdı.

Hıristiyanlığın gelişinden sonra, kırmızı giyme geleneği Roma senatosundan “Kutsal Senato, Kardinaller Koleji”ne geçti. Aslında, kardinal kırmızısı, Fenike morundan türeyen, Roma senatosu kırmızısı yahut daha ucuzu ve yerini kabuklarının öğütülmesiyle yapılan, kırmız böceğine bırakmış haliydi.

Ayrıca Papa’ya antik bir Roma unvanı miras kaldı:  Pontifex Maximus[4].  Bu nam, kesine yakın ihtimalle Etrüsklerden geçmiştir. Antik Roma Devleti’nde de, dini kurumlarından Pontifler Koleji'nin en büyük rahibi aynı isimle anılırdı.

 

Bunlarla beraber, Etrüsk rahip eşyaları da -Augurs Mezarı’nda bir hizmetlinin taşıdığı, katlanabilir sandalye gibi- aktarılmış miraslardandır. Lituus denen kıvrık bir asa (Augurs Mezarı’nda görülebilir.) nihayetinde Hıristiyan papazlar için koyun değneğini sembolize eder hale gelmiştir. Augurs olarak isimlendirilen Etrüsk rahipleri tarafından, göğü ve kuşların uçuş şekillerini inceleyerek geleceği tahmin etmekte kullanılmıştır.

“Küçük kabak” anlamına gelen, zucchetto’nun kelime kökeni botanikten değil ama Roma Jüpiter rahipleri (flamen dialis) tarafından giyilen tuhaf başlıktan filizlenmiş olabilir; Rönesans süresince Papa’ların diğer bir unvanları “Gürleyen Jüpiter”dir.

Bugünlerde Papalıkta, sıklıkla “umbraculum” olarak bilinen gölgelik görülür. Bu onursal güneşlik, “sede vacante[5]” süresince Papa’nın makamını temsil eder. Umbraculum da, ilk olarak Etrüsk döneminde ortaya çıkar, Çin’de kullanıldığı gibi, aristokratları güneş ışınlarından korur.

Öyle görülüyor ki ilk olarak şemsiyeler, yağmurdan çok, güneşten korunmak için icat edilmiş.

Not: NYR Blogs’ta yayımlanan, Massimo Gatto’nun yazısından Türkçeleştirilerek derlenmiştir..

[1] Kısa başlıklı pelerin giysi, Roma başrahiplerinin giydiği piskopos cübbesi.

[2]  Fenike moru, açık kırmızı renktir.

[3] Augurs: Etrüsk rahip mezarı.

[4] Antik Roma devletinde, dini kurumlarından Pontifler Koleji’nin en büyük rahibidir.

[5] Yeni Papa seçilene kadar, makamın boş kalmasıdır.