Büyük İfşa: 50 Milyon Facebook Profili Ve Cambridge Analytica

Carole Cadwalladr ve Emma Graham-Harrison

17 Mart 2018

Muhbir, Trump’ın eski danışmanı Steve Bannon’la bağlantılı firmanın Amerikan seçmenlerini hedefleyen kullanıcı verilerinin nasıl derlendiğini tarif ediyor.

Donald Trump’ın seçim takımıyla ve kazanılan Brexit kampanyasında çalışmış veri analiz şirketi, teknoloji devinin en büyük veri ihlaliyle, milyonlarca ABD seçmeninin Facebook profilini topladı ve seçim sandığındaki tercihlerini etkilemek ve öngörmek için güçlü bir yazılım programı inşa etti.

Mark Zuckerberg

Bir muhbirin Obsever’a ifşa ettiğine göre, serbest fon milyarderi Robert Mercer’in sahibi olduğu ve o dönem Trump’ın danışmanı Steve Bannon’ın öncülük ettiği Cambridge Analytica şirketi, 2014’ün başlarında izinsiz alınan kişisel verileri ABD seçmen profilini çıkartabilen bir sistem kurarak şahsi politik reklamlar sunmak amacıyla kullandı.

Veri alımında Cambridge Üniversitesi öğretim görevlisi olarak çalışmış Christopher Wylie, Observer’a: “Milyonlarca insanın profilini toplamak için Facebook’tan yararlandık. Haklarında edindiğimiz bilgiden yararlanmak ve içlerindeki şeytanları etkilemek için modeller tasarladık. Tüm şirketin kurulu olduğu temel buydu.”

Observer’ca görülen ve Facebook’un açıklamasıyla onayladığı belgelere göre şirket, emsalsiz ölçüde verinin toplandığını keşfi 2015 sonlarında olmasına rağmen kullanıcılarını uyarmadı ve 50 milyondan fazla kişinin özel verilerini kurtarma ve koruma amaçlı sadece birkaç sınırlı adım attı.

The New York Times haberi de, Cambridge Analytica için toplanan verilerin kopyasının hala internette bulunabilir olduğunu gösteriyor; çalışmayı yapan takım bazı ham verileri incelemiş.

Akakedemisyen Aleksander Kogan tarafından Cambridge Üniversitesi’ndeki işi dışında kurduğu “thisisyourdigitallife” adlı uygulama aracılığıyla veri toplandı. Sahipliğindeki Global Science Research (GSR) şirketi, Cambridge Analytica işbirliği vasıtasıyla yüz binlerce kullanıcı, verilerinin sadece akademik çalışmalar için kullanılmasını onaylayarak kişilik testi yapılması için ödeme aldı.

Uygulama yine de, on milyonlarca sağlam veri havuzunun birikmesini sağlayarakrak test-alıcılarının Facebook arkadaşlarının da bilgilerini derledi. Facebook’un “platform politikası”, arkadaş bilgilerinin sadece uygulamadaki kullanıcı deneyiminin geliştirilmesi amacıyla toplanmasına izin verirken, reklam amaçlı kullanılması veya satılmasına müsaade etmiyor. Emsalsiz veri toplanması ve kullanımının keşfi, ABD başkanlık seçimlerinde seçmenlerin hedeflenmesinde Facabook’un rolü hakkında yeni soruların sorulmasına neden oluyor. Özel savcı Robert Mueller’in ABD’ye karşı “veri savaşı” suçunu işlerken platformu kullandıklarını belirtiği 13 Rus’u ithamından sadece haftalar önce keşfedildi.

Cambridge Analytica ve Facebook, İngiliz Enformasyon Komisyon Başkanlığı Bürosu eliyle yürütülen veri ve politika tahkikatının odağındalar. Ayrıca, Seçim Komisyonu Cambridge Analytica’nın AB referandumunda oynadığı rolü araştırıyor.

Enformasyon komisyon üyesi Elizabeth Denham: “ Facebook verilerinin gayrı yasal yolla alınmış ve kullanılmış olabileceği durumu araştırıyoruz. Birleşik Krallık’taki siyasi parti ve kampanyaların, veri analiz şirketleri ve sosyal medya platformlarının seçmenleri mikro-hedefleme amacıyla kişilerin şahsi verilerinin kullanıldığı ve analiz edildiği politik niyetlerle veri analizi kullanımı hakkında süren bir araştırmanın parçası bu.” Diyor.

Veri-güdümlü Davranış Değişimi

Cuma günü, Observer’ın bu hikayeyi yorumlamasından dört gün sonra fakat veri ihlalinin ilk bildirimi iki yıldan fazla olmuşken, Facebook, Cambridge Analytica ve Kogan’ı verinin kötüye kullanımı üzerine daha fazla bilgiye dayanarak platformunda askıya aldıklarını duyurdu. Ayrıca, Facebook’un harici avukatları Observer’ı “yanlış ve karalayıcı” iddialarda bulunduklarına dair uyardılar ve Facebook’un kanuni konumunu korudular.

İfşaat geniş çaplı hakaretlere sebep oldu. Massachusetts Başsavcısı Maura Healey, eyaletin bir tahkikat başlatabileceğini açıkladı. Twitter’dan: “Vatandaşlar acilen Facebook ve Cambridge Analytica’dan gelecek cevabı hak ediyorlar.” Diye yazdı.

Demokrat senatör Mark Warner: “Siyasi hedefli bu denil büyük çaplı veri toplanması, Kongre’nin kontrolleri geliştirmesi ihtiyacının altını çizmiştir.” Dedi. Televizyon, radyo ve basılı yayınlardaki gibi, çevrimiçi siyasi reklamların düzenlenmesi için “Dürüst Reklam Yasası” önerdi. Aynı zamanda: “bu öykü, çevrimiçi politik tanıtım pazarının gerçekte Vahşi Batı olduğunun kanıtıdır. İster Rusların ödediği politik tanıtımlar ister yasa dışı alınmış kullanıcı verisine dayalı kapsamlı mikro-hedefleme olsun, açık olan şu ki düzenlenmeden bırakıldığında, bu pazar yanıltmaya eğilimli ve şeffaflık açısından noksan kalacaktır.” Diye konuştu.

Geçtiğimiz ay, hem Facebook hem de Cambridge Analytica CEO’su Alexander Nix sahte haberler hakkındaki meclis soruşturmasında: şirketin özel Facebook verilerine sahip olmadığını veya kullanmadığını söylediler.

Alexander Nix

Facebook’un Birleşik Krallık politika yöneticisi Simon Miller, Cambridge Analytica’nın Facebook verilerine sahip olup olmadığı sorulduğunda, milletvekillerine: “Pek çok verileri olabilir fakat Facebook kullanıcı verileri olamaz. Facebook’ta olan insanlar hakkında kendi topladıkları veriler olabilir ancak bizim sunduğumuz veri olamaz.” Dedi.

Cambridge Analytica’nın baş yöneticisi Alexander Nix soruşturmada: “Facebook verileriyle çalışmıyoruz ve Facebook verilerimiz yok.” Dedi.

Cambridge Analytica ve Kogan’la çalışmış Kanadalı veri analizcisi Wylie, dönen dolapları düşünmek ve tamamlamak için, verdikleri ifadeler hakkında soru işaretleri oluşturan içinde kötüye kullanılan verileri içeren kanıt dosyasını Observer’a gösterdi. Dosyayı Ulusal Suç Teşkilatı’nın siber suçlar birimine ve Enformasyon Komisyonu Başkanlığı Ofisi’ne gönderdi. İçeriğinde; en büyük Facebook veri ihlallerinden birindeki siteden toplanan çoğunlukla ABD seçmenlerine ait 50 milyondan fazla profili ortaya çıkaran e-postalar, faturalar, kontratlar ve banka transferleri bulunuyor. Cuma günü Facebook, Wylie’nin de, incelemesini devam ettirdiği sırada, platforma erişimini askıya aldığını duyurdu ve görevine karşın, ispiyoncu olarak niteledi.

Veri ihlali esnasında Wylie, Cambridge Analytica çalışanıydı fakat Facebook, 2014’te daha önce çalıştığı işi bırakarak kendi kurduğu şirket olan Eunoia Technologies için çalıştığını söylüyor.

Wylie’nin, Birleşik Krallık ve ABD yetkilerine gönderdiği kanıtlar, Facebook’un kendi avukatından ona 2016 Ağustos’unda gönderilen bir mektubu içeriyor. Mektupta, profilleri derlemek için kurulan şirket GSR tarafından toplanan tüm verileri yok etmesi isteniyor.

Yasal mektup, Guardian’ın ihlali ilk haberleştirmesinden birkaç ay sonra ve Bannon’ın Trump’ın kampanya yöneticisi olup, Cambridge Analytica’yı beraberinde getirmesinin resmi olarak duyurulmasından günler önce gönderildi.

Mektupta: “Çünkü bu veriler, izinsiz alınmış ve kullanılmıştır ve GSR’nin sizinle paylaşma veya satma yetkisi olmadığından, yasal olarak gelecekte de kullanılamaz ve derhal silinmek zorundadır.” yazıyor.

Wylie seyahat ettiğinden, mektup başta haftalarca cevapsız kalınca Facebook karşılık peşine düşmediği gibi, bilgisayar veya depolarında adli takip yapılmadığını söylüyor.

“Benim için en şaşırtıcı olanı bu. Neredeyse iki yıl beklediler ve verinin silindiğini kontrol etmek için kesinlikle hiçbir şey yapmadılar. Tek yapmamı istedikleri bir kutucuğu işaretlemem ve geri göndermemdi.”

Teknoloji devinde araştırmacı çabaların öncülüğün yapan, veri koruma uzmanı Paul-Olivier Dehaye’nin dediğine göre: “Facebook reddetti, reddetti ve reddetti. Parlamento ve Kongre soruşturmalarını yanlış bilgilendirdi ve görevlerinde kanuna saygıyı gerçekleştirmede başarısız oldu.”

“Düzenleyici ve bireyleri bu veri ihlali hakkında bilgilendirmeleri yasal zorunluluk ama yapmadılar. Açık ve şeffaf olmakta her seferinde ard arda başarısız oldular.”

Facebook’un konuşlandığı California’yı da içeren Amerikan eyaletlerinin büyük çoğunluğunda, kimi veri ihlallerinin bildirilmesini gerekli kılan yasalar var.

Facebook, GSR ve Cambridge Analytica tarafından on milyonlarca profilin toplanmasını bir veri ihlali olarak görmüyor. Kogan bir konuşmasında: “Bu bilgiye meşru yol ve doğru kanallarla sahip olunduğu” fakat “sonrasında kendi kurallarımıza uyulamadığı..” çünkü verileri üçüncü kişilere aktarmıştı.

Facebook’un uygulamayı 2015’de kaldırdığını ve kopya sahibi herkesten verinin yok edildiğini gösteren sertifika istediğini söylemesine karşın, Wylie’ye mektup 2016’nın ikinci yarısına kadar ulaşmadı. “İnsanların bilgilerini korumak için, aktif olarak politikamızı desteklemeye kendimizi adadık. Bunun gerçekleştiğini görmek için gerekli tüm adımları atacağız.” Facebook’un başkan yardımcısı Paul Grewal bir konuşmasında böyle söylüyor. Şirket şimdi, tüm verilerin silinmediği bildirileri araştırıyor.

Rus üniversitesiyle olan bağlantıları ve Rusların desteklediği araştırmaları daha önce bildirilmeyen Kogan’ın Facebook verilerini toplamak için bir lisansı var fakat sadece araştırma amaçlı. Yani, ticari girişimler için bilgi toplarken, şirketin kurallarını çiğniyordu. Kogan yaptığı her şeyin yasal ve uygulaması için izin sağlayan Facebook’la “yakın çalışma ilişkisi” olduğunu söylüyor.

Observer’ın gördüğü, 4 Haziran 2014’e tarihli bir kontratın doğruladığına göre; SCL Cambridge Analytica’nın bir iştiraki, GSR ile bir ticari düzenlemeye girmiş, tamamıyla Facebook verilerinin toplanması ve işlenmesini öncelemiş. Cambridge Analytica, veri toplamaya neredeyse 1 Milyon Dolar harcadı, getirisi seçmen kütüğüyle eşleşen 50 milyondan fazla kişinin profili oldu. Sonra, test sonuçları ve Facebook verilerini, Facebook profillerini analiz ederek oy verme davranışlarıyla ilişkili kişilik özelliklerini tanımlayabilen bir algoritma kurmak için kullandı.

Algoritma ve veri tabanı birlikte güçlü bir politik silah oldular. Bir kampanyaya muhtemel kararsız seçmeni tanımlama ve daha makul gözüken mesajlar işlenmesine olanak verdi.

Kontratın belirttiğine göre: “Çalışma setinin nihai çıktısı, Facebook profil bilgisinden kişiliği anlamanın “altın standardını” yaratmaktır.” 2 Milyon “eşleşmiş” profil, tanımlanabilir ve seçmen kayıtlarına bağlı, 11 eyalet çapında fakat daha ilerisi için yer bırakan bir veri tabanı yaratmaya söz veriyor.

O dönemde, 50 milyondan fazla profil aktif Kuzey Amerika Facebook kullanıcılarının üçte birini ve neredeyse potansiyel ABD seçmenlerinin çeyreğini  temsil etmiş. Yine de, parlamenterler şirketinin herhangi verisinin GSR’den gelip gelmediğini Nix’e sorduklarında cevabı: “GSR’yle ilişkimz vardı. 2014’te bizim için bir araştırma yaptılar. O araştırma da başarısız oldu ve yani cevap hayır.” oldu.

Cambridge Analytica, GSR’yle olan kontratın şart koştuğu üzere, Kogan’ın veri toplama için bilinçli rıza araması gerektiği ve bunu yapmamasını gerektirecek bir neden görmediklerini söyledi.

Bir şirket sözcüsü diyor ki; GSR bize, uluslararası tanınmış bir kurumda saygın bir akademisyen önderliğinde, SCL Elections’a veri lisanslama yasal yetkisine ilişkin açık sözleşme taahhüdü verdi.

Aynı kişi; SLC Elections, bir iştirak, Facebook’la “ihlal edildiği bilinen” hiçbir koşulun olmadığından emin olmak için dönem sonuna dek çalıştı ve tüm veri ve türevlerinin silindiğine dair imzalı bir açıklama sundu, diyor. Ayrıca Cambridge Analytica hiçbir verinin 2016 başkanlık seçimlerinde kullanılmadığını söyledi.

Steve Bannon

Steve Bannon’un avukatı, müvekkilimin yorumu yok diyor, çünkü “yüklenen suçlamalarla ilgili hiçbir şey bilmiyormuş.”

“Öncelikle Bay Bannon bu haberleri medya kaynaklarından birkaç gün önce öğrenmiştir.” Diyerek de gözleri Nix’e yönlendiriyor.

Orijnali: https://www.theguardian.com/news/2018/mar/17/cambridge-analytica-facebook-influence-us-election?CMP=twt_gu

Tercüme Utku Cem.